Spadki / Wydziedziczenie
W powszechnej świadomości termin „wydziedziczenie” rozumiany jest często jako „nieuwzględnienie” w testamencie. W rzeczywistości „wydziedziczenie” jest pojęciem prawnym i ściśle łączy się ono z pojęciem „zachowku”, o którym pisałem w jednym z wcześniejszych artykułów.
Na czym polega wydziedziczenie?
Jak już wskazywałem wyżej wydziedziczenie jest ściśle związane z instytucją zachowku, czyli pewnej minimalnej części spadku przysługującej najbliższej rodzinie, nawet w sytuacji, gdyby nie została ujęta w testamencie.
Zgodnie z treścią art. 991 § 1 k.c., zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).
Wydziedziczenie natomiast to nic innego jak pozbawienie w/w osób prawa do zachowku.
Czy każdego można wydziedziczyć?
Nie – z racji tego, że wydziedziczenie polega na pozbawieniu prawa do zachowku, wydziedziczyć można jedynie osoby, którym prawo do zachowku przysługuje, tj. zstępnych, małżonka i rodziców. Pozostałych potencjalnych spadkobierców (np. rodzeństwo) wystarczy nie uwzględnić w testamencie.
Warto też pamiętać, skutecznego wydziedziczenia w sensie prawnym, można dokonać jedynie w ściśle określonych warunkach, wynikających z przepisów kodeksu cywilnego.
W jakich sytuacjach można wydziedziczyć swojego spadkobiercę?
Zgodnie z art. 1008 Kodeksu Cywilnego wydziedziczenie polega na pozbawieniu prawa do zachowku określonej grupy spadkobierców ustawowych, jeżeli uprawniony:
-
wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, lub
-
dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, lub
-
uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
W praktyce sądowej ta ostatnia przyczyna wydziedziczenia jest też najczęstszą.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 1009 kc przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z treści testamentu. Zatem to spadkodawca w treści testamentu powinien opisać nie tylko przyczynę wydziedziczenia, ale także przykłady zachowania uprawnionego do zachowku, które w jego ocenie pozbawiły go prawa do udziału w spadku.
Uwaga! Zstępni (dzieci, wnuki) wydziedziczonego są uprawnieni do zachowku, chociażby wydziedziczony przeżył spadkodawcę (art. 1011 Kodeksu cywilnego). Udział spadkowy, który przypadłby wydziedziczonemu przez spadkodawcę, przypada zstępnym wydziedziczonego (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28.05.1971 r., sygn. akt III CZP 5/71, RPEiS 1972, nr 1, s. 350).